VALLETTA wrzesień 2021
Malta to niewielka wyspa na morzu Śródziemnym 30 km na 10 km, a więc o powierzchni zaledwie połowy Warszawy. Jej linia brzegowa wynosi 100 km, co wytrawny piechur może pokonć przez 3 – 4 dni pieszej wędrówki. Na Malcie spędziłam tydzień w pierwszych dniach września i mam wrażenie, że to stanowczo za mało, dlatego będę chciała tam wrócić, może na kilka dni żeby dokończyć zwiedzanie tej fascynującej wyspy.
Wyspa Malta ma niezwykłą historię, największą liczbę historycznych muzeów i zabytków architektury oraz wyjątkową przyrodę. Według różnych źródeł, cywilizacja maltańska ma około 6 tysięcy lat, dlatego ten kraj jest tak atrakcyjny turystycznie.
Samo położenie geopolityczne wyspy było historycznie niezbyt korzystne, ciągle przetaczały się przez nią armie rzymskie, fenickie, arabskie, tureckie i inne notorycznie grabiąc, paląc i pustosząc, dlatego w wielu miejscach możemy zobaczyć mury obronne i miasta twierdze. Jednocześnie kolejni zarządcy wyspy podczas swojego panowania pozostawiali trwałe ślady swoich rodzimych kultur. Stąd na Malcie w niezwykły sposób nałożyły się na siebie różne style, które tworzą niepowtarzalną mieszankę w architekturze, sztuce, a także lokalnej kuchni.
Największym problemem Malty jest bardzo niewielka liczba źródeł naturalnych wody pitnej. Na wyspie nie ma rzek ani zbiorników wodnych ze słodką wodą. Deszcze należą do rzadkości, a deszczówka jest skrzętnie zbierana przez mieszkańców. Będąc na Malcie trzeba mieć świadomość, że państwo to należy do pierwszej dziesiątki krajów o największym niedoborze wody na świecie. Maltańczycy bardzo oszczędzają wodę, a za nadmierne zużycie ponad 33 m3 rocznie na gospodarstwo, płacą za każdy następny m3 ponad 5 €. Znaczna część wody pitnej pochodzi jest dowożenia statkami i magazynowania w zbiornikach oraz z procesu odsalania, który jest kosztowny i niezbyt korzystny dla środowiska.
VALLETTA
Katedra świętego Jana cena 12 €.
W centrum miasta znajduje się katedra pod wezwaniem świętego Jana. Z zewnątrz niezbyt okazała i nie robiąca wielkiego wrażenia, po wejściu do środka zapiera dech. Bogato złocone ściany i liczne ornamenty powodują, że kościół uważany jest za jedne z najwspanialszych przykładów baroku europejskiego. Boczne kaplice, pięknie zdobione, zostały przeznaczone dla każdej grupy językowej Zakonu Joannitów ( angielski, niemiecki, prowansalski, francuski, włoski, owernijski, aragoński i kastylijski). Zakon Joannitów jest zakonem wielojęzycznycznum, który powstał w średniowieczu na bazie bractw i zakonów rycerskich w czasie pierwszych wypraw krzyżowych. W 1530 roku na mocy decyzji cesarza Karola V, Joannici osiedlili się na Malcie, gdzie wybudowali warownie, port i szpital oraz przyjęli używaną do dzisiaj nazwę Kawalerów Maltańskich. Krypta Wielkich Mistrzów znajduje się pod ołtarzem głównym, gdzie znajduje się między innymi sarkofag założyciela miasta Jeana de la Valette.
Niewątpliwie wisienką na torcie dla miłośników pięknego malarstwa jest największy obraz Caravaggia „Ścięcie świętego Jana Chrzciciela”, który znajduje się w oratorium. Płótno o wymiarach 361×520 cm utrzymane jest w ciemnych brązach i jest odzwierciedleniem śmierci świętego Jana Chrzciciela opisanej w Ewangielii świętago Marka. Jest to jedyny obraz tego malarza, na którym się podpisał. W tym samym pomieszczeniu znajduje się jeszcze jeden obraz tegoż artysty „Świety Hieronim piszący”. W oratorium, w którym znajdują się oba dzieła Caravaggia odbyła się ceremonia wydalenia artysty z zakonu joannitów „jako wstrętny i zgniły członek” za opuszczenie wyspy bez zezwolenia czyli ucieczkę przed odpowiedzialnością za pobicie jednego z rycerzy zakonu. Obecnie w różnych muzeach, galeriach i kościołach znajduje się około 60 obrazów tego malarza.
obraz „Ścięcie św. Jana Chrzciciela
Narodowe Muzeum Archeologii cena 3,50 €
Siedziba muzeum znana jest jako jeden z najbardziej misternie zdobionych barokowych budynków w mieście. Budynek zbudowano w 1571 roku, jako oficjalna rezydencja Rycerzy Zakonu Świętego Jana, którzy pochodzili z Prowansji we Francji. Prawdziwa elegancja tamtych czasów jest wciąż widoczna w bogato malowanych ścianach i drewnianych belkach stropowych Grand Salonu
Wielowiekowa historia Malty stanowi o bogactwie artefaktów zebranych w salach wystawienniczych. W muzeum są sale poświęcone prehistorii czyli okresom wczesnego neolitu (5200-3800 lat p.n.e.) oraz pierwszych śladów osadnictwa czyli Okresu Świątyń (3800-2500 lat p.n.e.)
Najbardziej godne uwagi artefakty to: najwcześniejsze prehistoryczne narzędzia oraz figurki „Śpiąca Dama”, „Wenus Maltańska”, sztylety z epoki brązu, wisiorek Horus i Anubis wraz z sarkofagiem, które pochodzą z okresu fenickiego.
Narodowe Muzeum Sztuk Pięknych MUŻA cena 7,50 €
Muzeum posiada w swoich zbiorach kolekcję prac maltańskich i zagranicznych artystów, reprezentujących główne style sztuki europejskiej.
Kolekcja podzielona jest na działy inspirowane historiami pogrupowanymi w cztery główne tematy : Morze Śródziemne , Europa , Imperium i Artysta . Wystawa zestawia starych mistrzów ze współczesnymi dziełami sztuki, grupuje dzieła sztuki i przedmioty w sposób podobny do współczesnych instalacji artystycznych. Bardzo ciekawa jest kolekcja dzieł najlepszego maltańskiego rzeźbiarza XX wieku Antonio Sciortino .
Budynek jest historyczną siedzibą włoskich rycerzy Zakonu św. Jana z 500-letnią historią i sam w sobie jest zabytkiem, pieczołowicie odrestaurowanym,
MUŻA to także budynek ekologicznie nieszkodliwy, praktycznie bez wpływu na środowisko, ponieważ zapotrzebowanie na energię generuje dzięki zainstalowanym na dachu ogniwom fotowoltaicznym. Dzięki inteligentnemu wykorzystaniu masy termicznej budynku, podwójnemu oszkleniu i inteligentnemu systemowi oświetlenia LED następuje znacznie mniejsze zużycie energii elektrycznej i cieplnej.
Fort świętego Elmo – Narodowe Muzeum Wojny cena 7,50 €
W 1488 na obrzeżach Valletty aby chronić podejścia do portu i miasta, zbudowano twierdzę Fort St. Elmo. Święty Elmo jest patronem marynarzy. Wyładowania elektryczne zdarzające się na masztach podczas burzy nazywane są Ogniami świętego Elmo.
Muzeum eksponuje przede wszystkim wydarzenia z pierwszej i drugiej wojny światowej. Znajduje się tu bogata kolekcja przedmiotów używanych przez żołnierzy w czasie działań wojennych. Na zewnątrz Fort St. Elmo jest fortecą, a wewnątrz znajduje się kompleks tuneli, galerii i ciągów komunikacyjnych, w których Maltańczycy w czasie wojny ukrywali się przed atakami wroga z powietrza.
W salach muzeum znajduje się wiele fotografii wojennych, a także samochody wojskowe i wraki samolotów, odznaczenia wojskowe z I i II wojny światowej. Ponadto muzeum prezentuje mundury i sprzęt żołnierzy, w osobnej galerii znajdują się biografie obrońców Malty. W głównej sali muzeum można zobaczyć wrak włoskiego okrętu wojennego.
Cassa Rocca Piccola, cena 9 € (nie ma zniżek dla seniorów)
Rodzina de Piro to maltańska rodzina szlachecka pochodzenia włoskiego, która osiedliła się na Malcie wraz z Zakonem Św. Jana w 1530 roku. Obecny właściciel rezydencji Nicolas de Piro, 9 baron Budach, jest poetą, pisarzem i wydawcą wielu książek o sztuce i historii Malty. W 1990 roku otworzył swój dom dla publiczności. Zwiedzać możemy wyłącznie z przewodnikiem, co pełną godzinę. W kasie możemy wypożyczyć szczegółowy przewodnik w języku polskim. Raz w tygodniu, w piątki po pałacu oprowadza osobiście baron de Piro, częstuje lampką szampana ale kosztuje to 25 €. Oczywiście trzeba się wcześniej zapisać.
Po wejściu na patio wita nas swoimi okrzykami duża papuga. Następnie ruszamy przez udostępniane do zwiedzania pomieszczenia: pokój chiński, duży, niebieski, zielony, porfirowy, jadalnię zimową i letnią, kaplicę, bibliotekę, archiwum, gabinet. W sypialni pod baldachimem jedna z kolejnych baronowych urodziła dziewięcioro dzieci. W jednym z pokoi jest autentyczne krzesło, na którym poprzedni 8 baron Budach siedział podczas koronacji Elżbiety II. Na koniec schodzimy do bardzo dużego schronu przeciw bombowego utworzonego z dwóch studni i systemu zbiorników na wodę, które znajdowały się pod budynkiem. Mniejszy mógł pomieścić około trzydziestu osób, a większy ponad sto.
I na koniec ciekawostka. Następca obecnego barona ożenił się z Polką Karoliną, a ich ślub odbył się w Krakowie w 2014 roku.
Pallazzo de la Salle, bezpłatne
Maltańskie Towarzystwo Sztuki (MSA) jest ośrodkiem mającym na celu promocję sztuk wizualnych, użytkowych, performatywnych i literackich, a także promocję różnych gałęzi rzemiosła. Mając to na uwadze, MSA zapewnia przestrzeń wystawienniczą i edukacyjną, jednocześnie zachęcając do osiągania wysokiego poziomu w tworzeniu dzieł artystycznych. MSA mieści się w XVII wiecznym budynku w centrum stolicy. Można wejść obejrzeć wystawę sztuki współczesnej, a jednocześnie ciekawe wnętrza starej kamienicy.
Ogrody Barrakka
W Valletcie są dwa Ogrody Barrakka czyli górny i dolny, oba z widokiem na Grand Harbour.
Górny Ogród Barrakka wielkość tego ogrodu możemy porównać z dużą salą gimnastyczną. Trochę zieleni, kwiatów, fontanna i kilka rzeźb. Oczywiście jest kawiarenka, ale to co najciekawsze to taras widokowy pod arkadami, skąd rozciąga się przepiękny, panoramiczny widok na Grand Harbour, trzy ółwyspy Vittoriosa, Cospicua i Senglea, a także stocznię i niżej położone tereny stolicy. Taras położony jest w najwyższym punkcie murów miejskich. Z ogrodu można zjechać windą za 1 E do przystani tramwajów wodnych.
Dolny Ogród Barrakka mniejszy od górnego, położony w odległości około 300 metrów, to kolejny skrawek zieleni w tym kamiennym mieście. Znajduje się tu monument pamięci Alexandra Balla, pierwszego brytyjskiego gubernatora Malty. Tu również możemy podziwiać piękne widoki na Grand Harbour i Fort Elmo.
Uliczki i place Valletty
Sama Valletta należy do miast naj…, jest najbardziej wysuniętą na południe stolicą, z największą ilością zabytków, najmniejszą stolicą kraju europejskiego, najcieplejszą stolicą Europy, niektórzy twierdzą, że najpiękniejszą, ale o gustach nie będę dyskutować i jeszcze inne naj, naj, naj …. Ze względu na małą powierzchnię bo zaledwie 0,8 km2 (80 ha) oraz ograniczenia naturalne – z trzech stron morze, uliczki tego miasta są wąskie i większość prowadzi do morza, a granic miasta nie da się powiększyć. Na tej powierzchni znajduje się około 320 zabytków, co stanowi największą kocentrację obiektów historycznych na świecie. Cała stolica liczy sobie wszystkiego ponad 30 ulic, z czego większość nie jest dopuszczona do ruchu samochodowego. Największą ulicą miasta jest triq ir-Repubblika, klasyczny „deptak”. Uliczki są bardzo urokliwe i naprawdę trzeba mieć trochę czasu żeby wszystkie przejść, a na każdej można znaleźć jakieś cudo architektury lub zdobnictwa kamienic. W samej Valletcie nie ma komunikacji miejskiej, są za to trzy ogrody (takie malusieńkie parki), osiem kościołów, dwie katedry i jedna teatro-opera. Czyli Valletta na pewno jest naj.
BIRGU – VITTORIOSA
Birgu, również znane jako Vittoriosa (Miasto Zwycięskie) – stare ufortyfikowane miasto po południowej stronie kanału Gand Harbour. Miasto zajmuje cypel, na którym znajduje się fort Saint Angelo. Ze względu na dobre miejsce do bezpiecznego kotwiczenia, na półwyspie sprawnie rozwinęła się działalność handlowa, morska i wojenna. Początki Birgu sięgają czasów średniowiecza, jeszcze przed ustanowieniem Valletty stolicą Malty. Najeźdźcy, którzy chcieli rządzić wyspami maltańskimi musieli przejąć kontrolę nad Birgu ze względu na jego znaczącą pozycję na Grand Harbour. Miasto w rzeczywistości służyło jako baza rycerzy Zakonu Szpitalników św. Jana i nieformalna stolica Malty od 1530 do 1571. Tu również znajdowała się Pałac Inkwizycji.
Obecnie trudno zauważyć, że Birgu jest odrębną jednostką administracyjną. Poniżej Górnych Ogrodów Barrakka co 30 minut odpływa tramwaj wodny (Ferry to 3 Cities), przeprawa do Birgu trwa 10 minut i kosztuje 0,50 €.
Fort Saint Angelo cena 6 €.
Fort świętego Anioła, zbudowany w czasach średniowiecza nosił nazwę Zamek nad Morzem. W latach 1530 – 1630 został przebudowany przez Zakon św. Jana jako fort z bastionami, nazwany Fort Saint Angelo, i stał się główną kwaterą Zakonu. Następnie od 1800 do 1979 roku zajmowany był przez garnizon brytyjski. Fort w czasie II wojny światowej uległ poważnym zniszczeniom, po czym został częściowo odbudowany. Po opuszczeniu Fortu przez wojska brytyjskie, na zdewastowany i zaniedbany teren rząd Malty miał różne pomysły, włącznie z utworzeniem tam hotelu. Współcześnie przy wykorzystaniu środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego została przeprowadzona restauracja i prace konserwatorskie, a sam Fort został we wrześniu 2015 roku, przywrócony do dawnej świetności i ponownego wykorzystania tego miejsca.
Otwarty po renowacji Fort jest główną atrakcją turystyczną Malty. Dla zwiedzających ukazuje swoją historię i rolę na przestrzeni wieków. Pełni również funkcję miejsca programów edukacyjnych, imprez kulturalnych oraz rekonstrukcji historycznych „na żywo”.
U podnóża Fortu Saint Angelo znajduje się restauracja Terrone, miejsce niezwykle urokliwe, dania rybne pięknie podane i pyszne. Warto tu wstąpić, aczkolwiek trzeba mieć świadomość, że miejsce to, do najtańszych nie należy .
Pałac Inkwizycji cena 4 €.
Pałac w starej ufortyfikowanej części Valletty. Był siedzibą maltańskiej Inkwizycji w latach 1574 – 1798. Budynek zbudowany został na początku XVI wieku jako siedziba sądu, znanego Castellania, lecz niewiele pozostało z pierwotnej konstrukcji z powodu wielu zmian budowlanych i renowacji w następnych wiekach. Po zlikwidowaniu inkwizycji w roku 1798 podczas francuskiej okupacji Malty, pałac służył jako szpital wojskowy, kantyna oraz klasztor. Od roku 1966 znajduje się w nim muzeum. Budynek jest jednym z kilku tego rodzaju pałaców przetrwałych na świecie, i jedynym otwartym dla publiczności. Wiele obiektów używanych przez Inkwizycję zostało zburzonych podczas i po rewolucji francuskiej, lub popadły w zniszczenie, zostawione na pastwę losu. Na piętrze znajdują się dość ascetycznie urządzone pomieszczenia wielkich inkwizytorów oraz sale sądowe, a w podziemiach cele więzienne i sale tortur.
Będąc na Malcie trzeba się przyzwyczaić, że toalety są zasadniczo GENDER, to znaczy koedukacyjne. Raczej rzadkością są osobne toalety dla pań i osobne dla panów. Prawdziwa Europa.
Jest jeszcze kilka miejsc w Valetcie i okolicy, które chciałabym koniecznie zobaczyć. Napewno jest to Pałac Wielkiego Mistrza, który był czasowo zamknięty oraz Hypogeum – podziemne miasto sprzed 2 500 lat. Do Hypogeum dziennie wpuszczana jest określona liczba turystów ze wzgledu na specjalny mikrokilmat panujący w podziemiach. Dlatego bilety trzeba kupować z dużym wyprzedzeniem, około miesiąca. Jest jeszcze parę innych miejsc, tak więc myślę, że jeszcze przez 3 – 4 dni zwiedzania, będę miała co robić
W kolejnym wpisie – co jeszcze możemy zobaczyć na tej niewielkiej ale jakże fascynującej wyspie.
Dziękuję, że jesteś ze mną :).
Mam nadzieję, że zainteresował Cię mój wpis.
Czy chcesz zadać jakieś pytanie? Może napisać coś miłego? A może masz jakieś uwagi do tekstu ?
Śmiało, poniżej możesz to zrobić!
Jeśli podobał Ci się ten wpis, możesz udostępnić go znajomym.
Dziękuję
Ola
Zapraszam do obserwowania mojej strony na Facebooku, dzięki której możesz być na bieżąco z moimi wpisami z kolejnych podróży.