TURCJA Stambuł – meczety i grobowce, które warto zobaczyć

kwiecień 2023 r.

Aktualne informatory podają, że w Stambule jest prawie 2700 czynnych meczetów. Gdyby chcieć zobaczyć wszystkie, oglądając 7 meczetów dziennie zajęło by to nam 365 dni, a więc okrągły rok. Oczywiście jest to absolutnie niemożliwe, dlatego opiszę tutaj kilka największych, najciekawszych i najbardziej charakterystycznych dla Stambułu. Oprócz meczetów w Stambule czynne są 123 kościoły i 26 synagogi. Zmarli chowani są na 109 cmentarzach muzułmańskich oraz 57 niemuzułmańskich.

W meczecie obowiązkowo trzeba mieć zakryte ramiona i wejście w szortach jest niedopuszczalne tak samo dla pań jak i dla panów. Przed wejściem do każdego meczetu musimy zdjąć buty i wejść boso. Panie muszą mieć nakrytą głowę, dlatego warto mieć przy sobie własną apaszkę, żeby nie zakładać chustek wielorazowego użytku. W każdym meczecie możemy robić zdjęcia bez ograniczeń, oczywiście poza godzinami przeznaczonymi na modlitwę.

Krótki słowniczek pojęć związanych z meczetem, czyli 5 x M:

Meczet – miejsce wspólnej rytualnej modlitwy muzułmanów.

Minaret – wysoka cienka wieżyczka przy meczecie, często najwyższy punkt w okolicy.

Muezzin – mężczyzna wzywający wiernych pięć razy dziennie do modlitwy z minaretu.

Mihrab – nisza w ścianie wskazująca kierunek Mekki, w którym powinni się modlić wierni.

Minbar – kazalnica znajdująca się zawsze na prawo od mihrabu.

Türbe (tiurbe) – grobowiec, mauzoleum przeznaczone dla członków najbliższej rodziny. Najczęściej jest częścią kompleksu budynków wchodzących w skład meczetu.

Podczas mojego pobytu w Stambule największy i najpiękniejszy meczet czyli Błękitny Meczet był zamknięty z powodu prowadzonych tam prac konserwatorskich.

Meczet Hagia Sophia

Pierwszy spojrzenie na Hagia Sophia i zaskoczenie. Czy to naprawdę to jest ten cud architektury? Monumentalna budowla ale od zewnątrz nie robiąca wielkiego wrażenia, taka wielka ceglana budowla z licznymi przybudówkami. Niewątpliwie możemy zobaczyć tutaj najdłuższą kolejkę do wejścia niezależnie od pory dnia. Kolejka przesuwa się bardzo szybko i nie należy przerażać się jej długością. Może czas oczekiwania na słońcu, może bardzo duża liczba ludzi wewnątrz, może mit wspaniałości tej budowli, spowodowały że ogólnie Hagia Sophia nie zrobiła na mnie oczekiwanego wrażenia.

Meczet, muzeum uważane za najważniejsze dzieło architektury bizantyjskiej. Pierwotnie powstała jako Kościół Mądrości Bożej ufundowana przez Justyniana I Wielkiego w VI wieku. Prawie 1000 lat później po zdobyciu Konstantynopola przez Turków została przekształcona w meczet i w tym czasie (XV wiek) zostały dobudowane cztery minarety. Sala modlitewna ma wymiary 71 na 77 metrów. Kopuła przykrywająca centralną część meczetu ma u podstawy średnicę 32 metry, a wysokość od posadzki do najwyższego punktu wynosi ponad 55 metrów.

Meczet Sulejmana Wspaniałego

Meczet wybudowany za panowania Sulejmana Wspaniałego na wzgórzu, z którego rozciąga się widok na Stambuł. Uważany za jedną z najwspanialszych budowli muzułmańskich tego okresu. Meczet wybudowano na nietypowych fundamentach składających się z cystern wypełnionych wodą, co miało uodpornić budynek na występujące w tym rejonie trzęsienia ziemi. Przed meczetem znajduje się dziedziniec otoczony 24 białymi kolumnami wspierającymi 28 kopuł. Meczet ma cztery minarety ponieważ Sulejman był czwartym sułtanem po zdobyciu Konstantynopola. Wewnątrz meczet ma wymiary 57 na 60 metrów i może jednorazowo pomieścić 5 000 wiernych. Kopuła ma 26,5 metra średnicy i 40 metrów wysokości. Meczet Sulejmana jest drugim co do wielkości po Błękitnym Meczecie, meczetem w Stambule.

Bezpośrednio przy meczecie znajduje się spory cmentarz, na terenie którego znajdują się dwa mauzolea: Sulejmana Wspaniałego, a w bezpośrednim sąsiedztwie Roksolany (Hürrem)

Mauzoleum Sulejmana Wspaniałego wykonane z jasnoszarego kamienia ma kształt ośmioboku, nakrytego kopułą. Wewnątrz znajduje się siedem sarkofagów. Największy znajdujący się centralnie i otoczony hebanową barierką inkrustowaną kością słoniową.

Mauzoleum Roksolany. Sulejman Wspaniały po śmierci Roksolany, którą przeżył o osiem lat, zlecił budowę mauzoleum w kształcie ośmiobocznej bryły zadaszonej kopułą. W Sali, której ściany wyłożone biało niebieskimi kafelkami znajdują się trzy sarkofagi. W największym otoczonym rzeźbioną barierką pochowana jest Roksolana.

Nowy Meczet (Yeni Camii)

Położony w pobliżu południowego krańca mostu Galata. Budowę rozpoczęto w 1597 roku na zlecenie Safiye Sultan, żony sułtana, a następnie matki i babki kolejnych sułtanów. Nazywana Valide Sultan (Królowa Sułtanów) była jedną z najwybitniejszych, najbogatszych i najbardziej wpływowych postaci swojej epoki. Ze względów politycznych Safiye Sultan została zdegradowana i odsunięta od władzy, a budowę meczetu sześćdziesiąt lat później ukończyła Turhan Hitice Sultan matka sułtana Mehmeda IV.

Przy meczecie znajdują się dwa minarety. Kopuła główna składa się z 66 kopuł tworzących kształt piramidy. Wnętrze meczetu zbudowane na planie kwadratu o boku 41 metrów.

Mauzoleum Turhan Hitice – kwadratowy budynek z marmurową fasadą. Przed grobowcem znajduje się trzyczęściowy portyk. Z czasem zostały dobudowane dwa mauzolea, które połączone są wewnętrznymi przejściami, ale mają również osobne wejścia. W tych połączonym mauzoleum złożone są sarkofagi 82 członków rodziny Osmanów. Znajdują się tu sułtanowie, ich żony, konkubiny, rodzeństwo, dzieci i wnuki.

Meczet Rüstem Pasza

Meczet znajduje się w pobliżu Targu Przypraw i wejście do wnętrza znajduje się między straganami bazarowymi, przez co dosyć łatwo je przegapić. Wybudowany w 1563 roku i nazwany na cześć Rüstema Paszy wielkiego wezyra Imperium Osmańskiego, a jednocześnie zięcia Sułtana Sulejmana. Ściany meczetu Rüstema Paszy fascynują ilością i różnorodnością płytek ceramicznych, których jest tam około 2300 w ponad 80 wzorach. Kafelki pochodzą z miejscowości Iznik. Utrzymane w kolorystyce bieli, niebieskiego i czerwonego mają szeroką gamę wzorów geometrycznych i kwiatowych.

Meczet Nuruosmaniye

Trzeci co do wielkości meczet w Stambule, otoczony jest przez uliczki pełne straganów wchodzących w przestrzeń Wielkiego Bazaru. Wybudowany w XVIII wieku reprezentował styl osmańskiego baroku, który był nowością w architekturze orientu. Budowę rozpoczął sułtan Mahmud I, kontynuował i ukończył jego brat sułtan Osman III i na jego cześć meczet nosi nazwę Nuruosmaniye co oznacza Światło Osmana. W historii państwa Osmańskiego jest to pierwszy meczet, który został zaprojektowany i wybudowany przez nie muzułmanów. Architektem był Grek Symeon, jego głównym pomocnikiem chrześcijanin Kozma. Sala modlitewna otoczona jest dwupiętrową galerią, a ściany są ozdobione złotą kaligrafią cytatów z Koranu. Meczet jest częścią dużego kompleksu religijnego pełniącego funkcję centrum kultury, religii i edukacji.

Meczet Dolmabahce

Meczet wbudowany w sąsiedztwie pałacu Dolmabahce, oficjalnej rezydencji sułtanów. Meczet otwarty na piątkowe modlitwy w 1855 roku, służył jako oficjalne miejsce modlitwy sułtana, jego rodziny i świty oraz zagranicznych dygnitarzy goszczących w pałacu. Meczet w stylu barokowym, położony jest nad brzegiem cieśniny Bosfor posiada dwa bliźniacze minarety, charakterystyczne kamienne łuki na fasadzie oraz duże okna.

Meczet Jenisehir Carsi

Jeden z młodszych meczetów w mieście. Wybudowany w 1988 roku z darowizn wyznawców. Na parterze budynku znajduje się duży supermarket, powierzchnie biurowe, miejsce do ablucji oraz toalety. Do meczetu, który jest na pierwszym piętrze wchodzi się po stromych schodach z boku budynku. Meczet zbudowany w stylu osmańskim, wokół kopuły ma cztery małe, a od frontu dwa duże minarety. Podczas uroczystości religijnych może pomieścić 3000 osób.

Meczet Firuz Aga

Meczet znajdujący się w historycznym centrum miasta, w pobliżu najbardziej znanych zabytków, wbudowany w 1491 roku przez głównego skarbnika sułtana Bajazyda II. Jest to typowy mały meczet z pojedynczą kopułą, wnętrze o białych ścianach z brązowymi zdobieniami. Na terenie kompleksu jest marmurowy sarkofag Firuza Agi.

Mauzoleum Ahmeda I

Położone jest w pobliżu Błękitnego Meczetu. Mauzoleum wybudowane z marmuru na planie kwadratu. Ściany wewnętrzne zdobią ręcznie malowane wzory oraz płytki ceramiczne przedstawiające kompozycje ziołowe. W mauzoleum pochowanych jest 36 członków dynastii Osmańskiej, w tym trzech sułtanów, ich żony, dzieci i najbliżsi członkowie rodziny.

Mauzoleum Sułtana Mahmuda II

Mauzoleum Sułtana Mahmuda II znajduje się na niewielkim cmentarzu przy ruchliwej ulicy Divan, między Topkapi, a Wielkim Bazarem. Ciekawostką jest restauracja znajdująca się na terenie cmentarza, która jest czynna w godzinach otwarcia nekropolii.

Mahmud II w latach 1808-1839 był trzydziestym sułtanem Imperium Osmańskiego. Przez ponad trzydzieści lat sprawowania władzy wprowadził szeroko zakrojone reformy konserwatywnego prawa osmańskiego oraz wojska. Przeprowadził gruntowną reformę administracji mających na celu zniesienie korupcji. Założył pierwszą gazetę wydawaną w języku osmańsko-tureckim, która była obowiązkową lekturą wszystkich urzędników cywilnych. Rozwiną dyplomację otwierając pierwsze ambasady w państwach europejskich. Duży nacisk kładł na rozwój kultury i edukację.

W mauzoleum oprócz Mahmuda II stoją sarkofagi żon (miał ich 18 oficjalnych) i dzieci. Łącznie w dwóch pomieszczeniach stoi 29 sarkofagów. Trochę niepasujące do całokształtu są kryształowe żyrandole, ale są one darem królowej Wielkiej Brytanii Wiktorii i jej męża Alberta dla sułtana Mahmuda II.