Sierpień 2024 rok
CHIWA
Najpiękniejsze i najbardziej bajkowe miasto Uzbekistanu, położone pomiędzy pustyniami Kyzył-Kum i Karakum. Spacerując rozgrzanym labiryntem wąskich uliczek, między pałacami, medresami i domami z glinianej cegły w kolorze piasku pustyni, można oczami wyobraźni przenieść się w inny świat do krainy bajek i baśni z 1000 i jednej nocy. Nie zdziwiłabym się gdyby z jakiegoś zaułku wyszedł Sindbad Żeglarz, na placu przed Kalta Minor zatrzymała się utrudzona karawana wielbłądów, a Bramą Południową wjechał na koniu, wzniecając wielki tuman kurzu, Ali Baba i jego 40 rozbójników. Chiwa to takie miasto, w którym czas zatrzymał się kilkaset lat temu, a życie współczesne toczy się gdzieś obok, za murami miasta.
Nagle z za rogu wyszedł orszak chana i jego świty. Taki bajkowy akcent na ulicach Iczan Kala.
Dzieci wszędzie są uroczym tematem do zrobienia zdjęć
Według legendy, kiedy Arka osiadła na górze Ararat (pogranicze Turcji i Armenii) Noe wraz z rodziną zszedł na ląd. Jeden z jego trzech synów – Sem (mając 98 lat, ale według Biblii żył jeszcze 500 lat) wyruszył w dalszą drogę aż dotarł na pustynię po wschodniej stronie Morza Kaspijskiego. Kiedy strudzony zasnął, przyśniły mu się płonące pochodnie, co miało oznaczać, że powinien osiąść w tym miejscu i założyć miasto. Po przebudzeniu zabrał się za wykopanie głębokiej studni, a następnie utworzenia wokół niej miasta, które miało kształt statku. Podróżni, wyczerpani długą podróżą przez pustynię, zatrzymywali się przy studni i pijąc orzeźwiającą chłodną wodą ze studni wykrzykiwali „Hey vah!” Khey Vakh! („Jak cudownie!”, „O, jak pięknie”). Ten radosny, powtarzany okrzyk „heyvak”, z czasem stał się nazwą całego miasta. Ile w tym prawdy tego nikt nie wie, ale jak to w każdej legendzie jakieś ziarnko prawdy występuje. Niewątpliwie Sema uważa się za symbolicznego przodka ludów Bliskiego Wschodu.
Niestety nie udało mi się trafić do studni Sema, szkoda bo to ważne miejsce w historii Chiwy.
Stare miasto w Chiwie (Iczan Kala) zbudowane jest na planie prostokąta o bokach 650 na 400 metrów i tworzy Muzeum Historyczno-Architektoniczne o powierzchni 26 hektarów. Historyczne budynki otoczone są potężnym murem o długości 2,2 kilometra, wysokości 7-8 metrów i grubości u podstawy 5-6 metrów. Po zewnętrznej stronie murów wymurowane zostały atrapy grobów, których zadaniem było odstraszanie potencjalnych najeźdźców. Grobowce miały powstrzymać atak na miasto ze względu na szacunek względem zmarłych i miejsc świętych.
Do Iczan Kala można dostać się przez 4 bramy otwarte na cztery strony świata. Wewnątrz murów obronnych znajdują się 53 budowle o znaczeniu historycznym z czego w 14 utworzone są ekspozycje muzealne. W kasach usytuowanych w bramach można kupić bilet za 200 000 sumów (62 zł) dający dostęp do wszystkich muzeów i ekspozycji oprócz prywatnego Muzeum Jedwabiu, do którego wejście kosztuje 100 000 sumów (32 zł).
MEDRESY
Szkoły koraniczne. W Chiwie do dzisiaj przetrwało 31 medres, które zamieniane są na muzea, na lokalne sklepy i bazary, albo na luksusowe hotele stanowiące sporą atrakcję. W jednej z takich medres-hotelu miałam przyjemność nocować. Niewielkie pokoiki z łazienką, bez okna, ale z klimatyzacją, no i ta świadomość historii, która działa się w tych pomieszczeniach.
Edukacja w medresach prowadzona była na trzech poziomach,
- Podstawowym „ando”
- Środkowym „avsat”
- Wyższym „doskonały”
Na poziomie podstawowym uczono gramatyki arabskiej, logiki, prawa szariatu, tradycji religijnych, literatury arabskiej i perskiej. Na pozostałych dwóch poziomach uczniowie pilnie studiowali „tahsib” (logikę), teologię, prawoznawstwo i inne przedmioty. Do medresy przyjmowano każdego muzułmańskiego chłopca, który ukończył piętnaście lat, posiadał dobrą umiejętność czytania i pisania oraz inne zdolności. Nazywano ich mułłami lub talibul ilm. Wśród uczniów, którzy ukończyli madrasę, byli poeci, historycy, poeci, naukowcy i intelektualiści.
Medresa Muhammad Aminkhan Orient Star Khiva Hotel
Zlokalizowana jest w zachodniej części fortu przy wjeździe przez Bramę Ota. Zabytek architektury, zbudowany w stylu typowym dla swoich czasów jako największa i najbardziej nowoczesna jak na tamte czasy szkoła koraniczna. Medresa zbudowana jest z cegły, a jej ściany mają grubość 1,5 metra. Medresa ma 2 poziomy, 130 pokoi i według danych historycznych uczyło się w niej jednocześnie około 260 uczniów. Pokoje na pierwszym piętrze służyły jako sypialnie i pomieszczenia gospodarcze. W pokojach mieszkało po 2-3 uczniów, wszystkie drzwi wychodziły na dziedziniec wewnętrzny w tym przypadku 38×38 metrów, a w każdym pomieszczeniu zainstalowany był piec.
Minaret Kalta Kalta minor
Symbol Chiwy i najbardziej charakterystyczna budowla tego miasta. Budowę minaretu i medresy rozpoczął w 1852 chan Muhammad Amin Bahadura. Początkowy plan zakładał, że ma to być największy i najwyższy minaret na świecie przekraczający 75 metrów wysokości. Niektóre źródła podają, że zamierzano osiągnąć wysokość 110 metrów. Gdyby budowlę ukończono wchodzący na szczyt muezin musiałby być ślepy, żeby nie widzieć dziedzińca sąsiedniego haremu. Chan Muhammad Amin Bahadura zginął pod Sarakhs w bitwie przeciwko plemionom Turkmenów w 1855 roku i wraz z jego śmiercią budowa została przerwana i nigdy nie dokończona.
Minaret u podstawy ma średnicę 14,5 metrów i obwód prawie 46 metrów, zaś wysokość 29 metrów. Wejście do minaretu prowadzi przez drewniany mostek z pierwszego piętra sąsiedniej medresy. Wewnątrz drewniane spiralne schody prowadzą na szczyt minaretu. Niestety ta atrakcja nie jest dostępna dla turystów, a szkoda ponieważ widok mógłby być wspaniały. Jest to jedyny minaret w całości obłożony glazurowanymi cegłami i na tym polega jej wyjątkowość.
Na szczycie na ciemnoniebieskim tle znajduje się napis w języku arabskim porównujący minaret do drzewa Tubo, które rośnie w raju i nazywa go filarem, który podtrzymuje sklepienie nieba.
Pomnik białobrodych z Chiwy
U podstawy minaretu Kalta można zobaczyć pomnik mędrców z Chiwy. Na czteronożnym łóżku (charpoi) przykrytym haftowanym dywanikiem, dwóch zadowolonych z życia starców, opowiada sobie prawdopodobnie wesołe historyjki z życia Hodży Nasreddina, legendarnego mędrca i filozofa z Anatolii, bohatera niezliczonych anegdot. Obok charpoi stoi samowar, a panowie popijają sobie z małych miseczek ulubiony napój Uzbeków, czyli herbatę.
Medresa Islam Khodja (Hodża) 1908-1910 (Said Islam Khaja)
Zespół budynków, które na swoją własną cześć kazał zbudować (w latach 1908-1910) dostojnik Islam Khodaja. Islam Khodaja z czasem awansował na wezyra, a od władcy chanatu otrzymał polecenie przeprowadzenia reform. Jego działania obejmowały budowę urzędu pocztowego z telegrafem, fabryki przetwarzającej bawełnę oraz przeprowadzenie reformy szkolnictwa. Niestety te postępowe działania nie przypadły do gustu innym dostojnikom chanatu. Na zlecenie, latem 1913 roku płatny morderca zabił Islam Khodaja.
Obok medresy jest najwyższy w mieście minaret, na szczycie którego jest ogólnodostępna platforma widokowa, na którą można wejść za dodatkową opłatą (100 000 sumów). Wysokość minaretu 45 metrów, czyli około 15 pięter. Minaret podzielony jest na poziome strefy za pomocą niebieskich, białych i zielonych płytek ceramicznych.
Muzeum Regionalne Obwód Khorazm
W medresie usytuowane jest Muzeum regionalne Obwód Chorezm, którego stolicą jest Chiwa. Ekspozycja obejmuje stroje ludowe, tkaniny i dywany we wzory charakterystyczne dla regiony, wyroby miedziane, drewniane i gliniane.
Medresa Muhammad Rahim Khan
Jedna z największych i zbudowanych jako ostatnia medresa w Chiwie w 1871 roku na zlecenie chana Muhammada Rahima II, który panował w latach 1863-1919. Za jego rządów, Chiwa została przekształcona w protektorat rosyjski (1873 rok). Muhammada Rahima II był mecenasem literatury, sztuki i kultury oraz poetą, piszącym poezję pod pseudonimem Feruz. Okres panowania Muhammada Rahima II uważany jest za szczyt rozwoju kulturalnego. W tym czasie w chanacie mieszkało ponad 700 tysięcy mieszkańców. Co roku 45 tysięcy dzieci uczyło się w 1 500 szkołach powszechnych, a ponad 6 tysięcy uczniów otrzymywało wyższe wykształcenie w 130 medresach.
Współcześnie w medresie utworzone jest muzeum Muhammada Rahima II wodza i poety, w którym można zapoznać się z historią Chiwy, w której zarejestrowanych było 40 różnych rzemiosł. Ponieważ chan był entuzjastą sztuki fotograficznej i filmowej, na ekranie można obejrzeć filmy, które zostały nakręcone ponad sto lat temu.
Medresa Muhammada Amina Inoqa 1785
medresa została zbudowana w 1785 roku przez Muhammada Amina Inoqa, który był pierwszym chanem Chiwy z dynastii Qongirot. Według legendy, w jednym z pomieszczeń tej medresy został pochowany Muhammad Amin Inoqa oraz jego syn.
Wokół sporej wewnętrznej sali na dwóch poziomach umieszczone były cele dla uczniów.
Obecnie w medresie znajduje się Muzeum Uczonych. Ekspozycja odejmuje stare księgi na przykład „Naukę o gwiazdach”, „Historię świata”, „Podręcznik obliczeń matematycznych” oraz „Wprowadzenie do dobrych manier”. Poza tym przedstawione są sylwetki uczonych z X-XI wieku. Bardzo ciekawy jest średniowieczny zestaw instrumentów medycznych.
Medresa Quozi Kalon 1905
Medresa zbudowana w 1905 roku przez głównego sędziego Chiwy, Muhammada Salima Oksunda, męża stanu, który wydawał wyroki w sprawach religii, rodziny, dziedziczenia i przestępczości.
Muzeum Instrumentów Muzycznych
Od 1993 roku w medresie znalazło swoje miejsce Muzeum Muzyki obwodu Chorezm. Ekspozycja muzeum obejmuje okres od I wieku n.e. do XXI wieku. W szklanych gablotach wystawione są różne instrumenty ludowa. W kilku salkach ekspozycje dotyczące zasłużonych artystów z czasów kiedy Uzbekistan był republiką radziecką.
Medresa Kutlugmurad Inak
Medresa powstała w latach 1804-1812 dla chana Chiwy Kutlugmurada Inak. W medresie naukę pobierało 95 uczniów, których uczyło dwóch nauczycieli, oprócz tego w budynkach mieszkali mutavwalli, imam, muezin, woźny i fryzjer. Uczniowie, którzy ukończyli madrasę, musieli zdać egzamin. Chan powoływał komisję egzaminacyjną. W skład takiej komisji wchodził czasami sam chan, główny sędzia oraz sędzia miejski z Chiwy, a także kilku uczonych z innych medres. Uczniowie, którzy zdali egzamin, otrzymywali tytuły takie jak mufti, a’lam, akhund, muqarrar (bibliotekarz madrasy).
Na dziedzińcu medresy zbudowano duży podziemny zbiornik (cysternę), z którego całe miasto czerpało wodę pitną.
Kutlugmurad Inak zapisał w testamencie, że ma być pochowany na terenie swojej medresy. Niestety zmarł nagle poza Chiwą. Zgodnie z prawem obowiązującym w tym okresie, zabraniano wnoszenie przez bramę zwłok do miasta. Aby pochować Kutlugmurada Inaka, zburzono fragment muru twierdzy w sąsiedztwie medresy. W rezultacie otwarto drogę prowadzącą do medresy z pominięciem bramy. Ciało chana przeniesiono tą drogą i pochowano zgodnie z życzeniem przy bramie medresy. Mur twierdzy został ponownie naprawiony, a problem rozwiązany.
Wewnątrz można zobaczyć niewielką galerię malarstwa regionalnych artystów.
Medresa Arab Muhammad Khan
Chan Arab Muhammad rządził w latach 1603-1621 osiągając duże sukcesy. To właśnie na jego rozkaz Chiwa stała się stolicą obwodu Chorezm, przyczynił się do rozbudowy miasta, a Chiwa pod jego rządami stała się jednym z najpiękniejszych miast Azji Środkowej.
Po przeniesieniu stolicy z Urgacz do Chiwy była pierwszą czynną medresą. Pełniła funkcje edukacyjne w latach 1616-1838.
Obiekt początkowo wybudowany z surowej cegły, słomy i drewna wymagał kompleksowej rekonstrukcji i odbudowy.
Obecnie nieczynny z powodu prac budowlanych.
Medresa w Ichan Qala
Niewielka medresa, w której w ramach działań UNESCO rozwijających lokalne rzemiosła został utworzony warsztat wytwarzający ręcznie tkane dywany z jedwabnej nici. Warsztat zatrudniający uczniów przez 10-15 lat nie płaci podatków z tytułu prowadzonej działalności. Uczniowie nie otrzymują zapłaty za wykonywaną pracę, ale zdobywają wiedzę i umiejętności. Z czasem mogą zdawać egzamin czeladniczy i otworzyć własną działalność. Wykonanie dywanika o wymiarach 80×80 centymetrów trwa około 3 miesięcy, przy zagęszczeniu 80 węzłów na 1 cm2.
Do barwienia nici jedwabnych używa się wyłącznie naturalnych barwników z roślin, minerałów i owadów. Charakterystyczny kolor „Barkh” to mieszanka łupin cebuli, liści winorośli i pigwy, która daje żywy musztardowo-żółty kolor. Skórki granatów dają bogate złoto, sproszkowany korzeń marzanny barwierskiej daje czerwienie, łupiny orzechów włoskich brązy, a indygo, z Indii lub Afganistanu, błękity. Naturalne barwienie jest samo w sobie sztuką. Każdy barwnik musi być gotowany w dużym miedzianym kotle w określonej temperaturze i przez określony czas. Nici pozostają w kotle przez całą noc, następnie są myte i suszone przez trzy dni. Na koniec wysuszonymi nićmi uderza się o ścianę, aby je zmiękczyć.
Medresa Alla Kouli Khana Medresa Olloqulixon
Medresa wybudowana w latach 1834–1835 ma 99 pomieszczeń i dwa meczety (zimowy i letni), salę wykładową i korytarz przy wejściu. Każde pomieszczenie ma okno i drzwi, a ściany medresy są otynkowane gipsem. Medresa Alla Kouli Khana była jednym z głównych ośrodków edukacyjnych swoich czasów. W medresie studiowali uczniowie różnych narodowości. Część studentów pochodziło Kazachstanu i Turkmenii, tak jak i niektórzy wykładowcy.
Obecnie medresę wypełniają liczne stragany sprzedające szaliki, czapki, odzież wykonaną z lokalnych surowców w tradycyjnych wzorach oraz pamiątki i różne inne drobiazgi.
Medresa Dost Alam
Dost Alam był uczonym i prawnikiem na dworze chana Muhammada Rahima Khana II. Dost Alam wybudował w 1882 roku niewielką medresę, w której mógł nauczać swoich uczniów.
Obecnie jest tam warsztat stolarski przekazujący wiedzę i umiejętność wykonywania elementów drewnianych, ręcznie rzeźbionych.
Szkoła Nowego Stylu 1910 Yangi Uslub Maktabi 1910
Szkoła Nowego Stylu została zbudowana w 1910 roku przez wezyra Islama Khodaję, prekursora nowych metod nauczania
Szkoła przygotowywała tłumaczy ustnych w oparciu o dwuletni program nauczania. W szkole uczono plastyki, języka ojczystego, języka rosyjskiego, historii, geografii, usług domowych. W 1990 roku w Szkole Nowego Stylu utworzono Muzeum Historii Oświaty w Chorezmie. Na 52 m2 wystawione są 192 eksponaty.
Dziękuję, że jesteś ze mną :).
Mam nadzieję, że zainteresował Cię mój wpis.
Czy chcesz zadać jakieś pytanie? Może napisać coś miłego? A może masz jakieś uwagi do tekstu ?
Śmiało, poniżej możesz to zrobić!
Jeśli podobał Ci się ten wpis, możesz udostępnić go znajomym.
Dziękuję
Ola
Zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku, dzięki której możesz być na bieżąco z moimi wpisami z kolejnych podróży.