październik 2024 rok

Matera

Matera nie leży w regionie Apulia, jednak ponieważ położona jest zaledwie kilkanaście kilometrów od Altamury i jest miastem niezwykle ciekawym dlatego znajduje się na szlaku turystycznym zarówno wszystkich wycieczek grupowych jak i turystów indywidualnych. Rzeczywiście warto wstąpić choćby na kilka godzin żeby zobaczyć to niezwykłe miejsce.

Największą atrakcją turystyczną jest dzielnica Sasso, która zasłynęła tym, że jest stale zamieszkała od tysięcy lat i tym samym uważana jest za jedno z najstarszych miast na świecie. Wąwóz Matera, to naturalny rów wyznaczający dwie starożytne dzielnice miasta: Sasso Barisano i Sasso Caveoso.

Podczas prac archeologicznych w jaskiniach rozsianych na zboczach wzdłuż wąwozu Matery odnaleziono różne przedmioty pochodzące z epoki paleolitu, które świadczą o obecności w tym rejonie stałych mieszkańców tysiące lat temu

Skały wapienne są materiałem łatwym do drążenia, a deszcz i wiatr niejednokrotnie w sposób naturalny tworzą nisze, w których mogli schronić się lub zamieszkać prehistoryczni ludzie. W wielu krajach na świecie można znaleźć przykłady mniejszych lub większych skupisk jaskiń tworzących osady mieszkalne. Ale tak dużego i rozległego miasta, położonego na dwóch zboczach jaru na pewno nigdzie indziej nie spotkamy. Z czasem wykute w skale jaskinie były obudowywane i zabudowywane, dachy jednych stawały się podłogą tych nad nimi, a wszystko było połączone labiryntem schodów i wąskich kamienistych ścieżek. Dzielnica Sasso dotrwała do współczesności stając się siedliskiem brudu, nędzy, przestępczości, chorób oraz dużej śmiertelności noworodków. Brak wodociągów i kanalizacji był dodatkowo bardzo poważnym problemem dla władz miejskich. W 1960 roku wybudowano nowe osiedle mieszkaniowe do którego przymusowo przesiedlono uciążliwych mieszkańców. Jednak na początku lat 80-tych uznano, że dzielnica Sasso jest dziedzictwem historycznym i nie powinna ulec zniszczeniu. Za przysłowiowe kilka lirów zaczęto sprzedawać domy, obwarowując w umowach zasady ich użytkowania. W domach można było otworzyć działalność związaną z turystyką, na przykład: sklepy, galerie, hotele, gastronomię. Nocleg w nowoczesnym hotelu, doskonale wkomponowanym w historyczne jaskinie, to koszt około 400-500 zł za dwie osoby (Booking), ale świadomość miejsca jest bezcenna. W ten sposób Matera w ciągu zaledwie dwudziestu lat stała się jedną z głównych atrakcji turystycznych nie tylko Apulii, ale również całych Włoch.

Kościół świętego Giovanni Batista

Chiesa San Giovanni Batista

Kościół należał do klasztoru Pokutnic Świętej Marii i wszystkich Świętych z Accon, które przybyły do Matery w 1215 roku. Biskup Andrea założył klasztor i zobowiązał zakonnice do płacenia podatków w złotych monetach (bezanach) każdego roku jako daniny z okazji święta Świętego Kaniusa (25 maja), patrona Acerenzy. W 1480 roku zakonnice opuściły kościół, gdyż położony poza murami miejskimi był nieustannie napadany przez żołnierzy. Pod koniec XVII wieku do opuszczonego przez zakonnice kościoła przeniesiono parafię Świętego Jana Chrzciciela, mieszczącą baptysterium dla dzielnicy Sasso Barisano. W kolejnych latach przeprowadzano naprawy, nadbudowy, wymianę stropu, pozostawiając jednak widoczny oryginalny portal z XIII wieku, nad którym znajduje się statua Chrystusa.

Kościół San Giovanni Battista jest jednym z najwspanialszych przykładów architektury romańskiej w okolicy. Kolumny czworoboczne, ostrołukowe łuki, żebrowe sklepienia krzyżowe, wspaniałe bizantyjskie kapitele, zdobione zoomorficznymi figurami i motywami kwiatowymi, czynią kościół jednym z najważniejszych zabytków w mieście.

Szpital Świętego Rocha

Ex Ospedale di San Rocco

Dawny szpital San Rocco, założony w 1348 roku aby pomieścić w nim pielgrzymów i ubogich chorych, zamknięto po wygaśnięciu epidemii, a zaniedbany i opuszczony budynek przekazano klasztorowi Braci Mniejszych Reformowanych. W 1610 roku podjęto decyzję o budowie nowego szpitala wokół dużego dziedzińca, na fasadzie którego umieszczono napis, zachęcający przechodniów do pomagania chorym i składania ofiar. Pięć lat później zbudowano kościół Gesù Crocifisso Jezusa Ukrzyżowanego i siedzibę bractwa Sług Chrystusa Biczowanego założonego przez miejskich rzemieślników. Kościół został przebudowany i pomalowany na koszt bractwa w 1710 roku.

Duchowni opuścili szpital z powodu konfliktów z władzami królewskimi. Pod koniec XIX wieku kościół był używany jako wartownia, a szpital przekształcono w więzienie. Dawny szpital San Rocco często jest wykorzystywany jako tymczasowe miejsce wystaw sztuki i wydarzeń kulturalnych. W kościele Chrystusa Biczowanego (Chiesa di Cristo Flagellato) można zobaczyć wspaniałe freski z XVII wieku oraz niewielką ekspozycję przedmiotów użytku codziennego pochodzących z wykopalisk.

Katedra w Matera

Cattedrale della Madonna della Bruna e di Sant’Eustachio

Zbudowana w 1270 roku w najwyższym punkcie miasta Katedra w Matera była widoczna z każdego miejsca. Pierwotnie w tym miejscu był klasztor benedyktynów pod wezwaniem Świętego Eustachia, którego pozostałości można zobaczyć pod szklaną podłogą w jednej z kaplic.

Budynek w stylu romańskim apulijskim, a jego fasada jest pełna bardzo symbolicznych elementów, które przypominają o życiu duchowym tamtych czasów. Główna fasada z XVI wieku zwrócona jest w stronę doliny Sasso Barisano. Główne drzwi do świątyni otoczone są delikatną dekoracją roślinną. W niszy nad drzwiami stoi posąg Madonny della Bruna, patronki miasta, a w niszach po bokach drzwi stoją Święty Piotr po prawej, a po lewej Święty Paweł.

Wewnątrz kościół jest w stylu barokowym z licznymi złotymi detalami, misternymi rzeźbami i wyszukanymi dekoracjami. Pięknie zdobiony sufit przedstawia sceny religijne, wysokie kolumny podtrzymujące złocone łuki, tworzą perspektywę prowadzącą w kierunku bogato zdobionego ołtarza.

Do końca XVII wieku w kościele było znacznie więcej kaplic bocznych, obecnie pozostało ich tylko 33. Warto zatrzymać się przy kilku z nich. W jednej jest fresk z XIII wieku Madonna della Bruna, opiekunki miasta. Nazwa „Bruna” według niektórych nawiązuje do ciemnego koloru twarzy Madonny, a według innych badaczy pochodzi od średniowiecznego słowa „obrona” wyraźnie nawiązującej do obrony sprawowanej przez Patronkę nad miastem. Inna Kaplica Annunziata zbudowana prawdopodobnie w połowie XVI wieku, ze sklepieniem kasetonowym i ścianami z niszami. Statua na ołtarzu przedstawia Dziewicę i Anioła, a po bokach nich posągi świętych Rocha i Katarzyny Aleksandryjskiej. W kaplicy zwanej Święty Mikołaj na cmentarzu, wystawiona jest szopka wyrzeźbiona w 1534 roku w wapieniu, dzieło zawiera elementy typowe dla Matery: zamek na szczycie przypomina zamek Tramontano, natomiast pasterze ze swoimi realistycznie stworzonymi owcami, kozami i psami stróżującymi odwołują się do rolniczo-pasterskiego zajęcia mieszkańców miasta z 1500 roku. Kaplica Świętego Jana z Matery, którego szczątki przeniesiono do katedry w 1830 roku. Święty Jan żył na przełomie XI i XII wieku, był kaznodzieją i założycielem wspólnot monastycznych. Uwięziony z powodu fałszywych oszczerstw w cudowny sposób uwolnił się z łańcuchów

Muzeum Diecezjalne przy Katedrze

Muzeum otwarte w 2011 roku mieści się w budynku dawnego seminarium duchownego zbudowanego w 1906 roku. Znajdują się w nim liczne dzieła średniowiecznej sztuki sakralnej pochodzące z okresu od XI do XX wieku, przeważnie drewniane i polichromowane kamienne posągi z XVI i XVII wieku. Wystawione są również srebrne przedmioty używane podczas mszy z XV i XVIII wieku, należące do skarbca katedry i kościoła Santa Chiara, w tym bizantyjski krzyż pektoralny (noszony na piersiach jako oznaka duchowego urzędu i posługi) z XI wieku, relikwiarze Świętych Eustachego, Jana z Matery, Błażeja oraz popiersie Świętego Agapita. Szczególnie cenna jest jedna z dwudziestu zachowanych we Włoszech kopii słynnego rękopisu Biblii Federico di Montefeltro, którego oryginalne dzieło przechowywane jest w Bibliotece Watykańskiej. Z muzeum przechodzi się przez zakrystię bezpośrednio do Katedry.

Palazzo del Sedile

W 1575 roku wybudowano Palazzo del Sedile. W niszach fasady budynku umieszczono cztery różne posągi, przedstawiające cztery cnoty kardynalne. Po prawej stronie u dołu kobieta z wężem u stóp symbolizuje roztropność, u góry kobieta rozbijająca kolumnę symbolizuje męstwo, po lewej stronie na dole kobieta nalewająca wodę do kielicha z winem symbolizuje wstrzemięźliwość, a u góry kobieta trzymająca wagę i miecz symbolizuje sprawiedliwość. Posągi te nie pełnią wyłącznie funkcji dekoracyjnej, ale w rzeczywistości przekazywały mieszkańcom, jakie są ideały dobrego administratora. Duży łuk wejściowy ma charakter renesansowy i otoczony jest dwiema wieżami, na szczycie których znajdują się zegary wskazówkowy na prawej, a słoneczny na lewej.

Rada miejska składała się z przedstawicieli najbogatszych rodzin oraz reprezentantów kościoła i miała swoją siedzibę w Palazzo del Sedile. Na posiedzeniach poruszano tematy związane z funkcjonowaniem miasta na przykład: ustalanie cen chleba, serów i roślin strączkowych, zaopatrzenie miasta w wodę oraz zasady sprzedaży lodu. Podejmowano wiele działań, aby zaradzić powszechnemu ubóstwu wśród ludności.

W 1965 roku budynek przeznaczono na filię Konserwatorium z Bari, kształcące młodych muzyków. W 1970 roku uczelnia uzyskała autonomię. Dobudowano salę audytoryjną mogącą pomieścić 400 słuchaczy. Wybór Palazzo del Sedile na siedzibę Konserwatorium Muzycznego było dobrą decyzją, ponieważ obecność aktywnej instytucji kulturalnej pozwoliła powstrzymać niszczenie historycznie ważnego budynku w starej części miasta.

Kościół Świętego Franciszka z Asyżu

Chiesa di San Francesco d’Assisi

Kościół katolicki w stylu barokowym. Początkowo w XI wieku w podziemnej jaskini powstała świątynia pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła. Kościół ulegał licznym przekształceniom, z pierwotnej budowli pochodzącej z pierwszej połowy XIII wieku, powiększonej w XV wieku, by swój obecny stan przyjąć w XVIII wieku. Barokowa fasada ozdobiona jest trzema posągami. W środku w niszy Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny, a po bokach na szczytach budynku Święty Franciszek (po lewej) i Święty Antoni (po prawej).

Wnętrze jednonawowe, o białych bogato zdobionych ścianach, wzdłuż których biegną boczne kaplice. W czworokątnej absydzie za ołtarzem głównym usytuowane są piszczałkowe organy oraz chór. Balustrada chóru wykonana jest z drewnianych paneli pokrytych XV wiecznymi malowidłami które są przypisywane Lazzaro Bastiani. Podobnie wykonanymi obrazami ozdobiona jest ambona.

Kościół Świętego Ducha

Chiesa Santo Spirito

Tuż obok wejścia do cystern można zobaczyć pozostałości XIII-wiecznego kościoła skalnego Santo Spirito, który wchodził w skład majątku Zakonu Kawalerów Maltańskich, prowadzonego przez kapelana kościelnego. Wnętrze ma trzy nawy z absydami ozdobionymi czworokątnymi filarami, które podtrzymują półokrągłe łuki i żebrowe sklepienie krzyżowe. Na jednej ze ścian dobrze zachowany XIII-wieczny fresk męczennicy trzymającej krzyż w dłoni, a także palimpsest (warstwowy) fresk Świętego Wita, który jest jednym z najwcześniejszych bizantyjskich obrazów w Materze. Ponadto w absydzie nawy głównej znajduje się Chrystus w Majestacie z tego samego okresu, a także sceny z życia nieznanego świętego, a na pozostałych ścianach znajdują się fragmenty różnych fresków.

Cysterny na wodę

Palombaro Lungo

Problem z dostarczaniem wody dla mieszkańców Matery rozwiązany był poprzez fontanny i pięć wielkich cystern miejskich gromadzących wodę źródlaną zwanych palombaro. Palombaro Lungo to największa cysterna w mieście, która powstała w XVI wieku w wyniku długotrwałego drążenia w wapiennej skale. Pojemność tej pięćsetletniej cysterny wynosi 5 milionów litrów, a jej wymiary to 16 metrów głębokości i 50 metrów długości. Jej ściany pokryte są cocciopesto, specjalną nieprzemakalną glinką na bazie terakoty. Tak duża cysterna zapewniała wodę wszystkim mieszkańcom nawet w najbardziej suche lato. Użytkowana przez wiele lat, z czasem kiedy zaczęto wprowadzać wodociągi miejskie, uległa zapomnieniu. Dopiero w 1991 roku za sprawą dwóch płetwonurków, którzy postanowili spenetrować nadal wypełniony wodą zbiornik, temat wzbudził ogromne zainteresowanie. Zbiorniki zostały opróżnione, zamontowano w nich wygodne kładki i udostępniono turystom, którzy mogą w pełni podziwiać wielkość cysterny od wewnątrz i docenić to dzieło dawnej inżynierii hydraulicznej.