ARMENIA Giumri jak Feniks z popiołu

Październik 2022.

Będąc w Armenii trudno odmówić sobie zwiedzenia kilku ciekawych miejsc poza Erywaniem. Jak to zrobić? Wokół placu Republiki stoi duża liczba samochodów osobowych oferujących wycieczki indywidualne. Wybrałam wycieczkę z lokalnym biurem turystycznym Hyur service. Dlaczego taki wybór? Z biurem jesteśmy pod opieką przewodnika posiadającego odpowiednią wiedzę, jest taniej, bezpieczniej, a w cenę wycieczki wliczone są bilety wstępu. Uczestniczyłam w dwóch takich całodniowych wycieczkach do Giumri oraz do Tatev i obie spełniły moje oczekiwania.

Cena wycieczki jednodniowej w zależności od trasy to 100-200 zł od osoby.

www.hyurservice.com

Giumri (Gyumri)

Wjeżdżając do Giumri pierwsze co rzuca nam się w oczy to kolorystyka tego miasta. Kościoły, budynki komunalne i domy mieszkalne wybudowanego są z naturalnego tufu wulkanicznego, który wydobywany jest w tej okolicy i jest koloru czarnego lub bardzo ciemnoszarego. Pomarańczowy kamień tufowy używany jest do ozdabiania okien, portali, łuków. To połączenie kolorów robi niezapomniane wrażenie

Giumri drugie co do wielkości miasto Armenii, uważane za centrum kulturalne, wyróżniające się bogatym dziedzictwem historycznym i kulturowym, oryginalną ormiańską architekturą i kolorem. Spacerując uliczkami miasta można zobaczyć charakterystyczne portale przy drzwiach wejściowych do domów. W niektórych miejscach zaczyna wkraczać bardzo nowoczesna architektura, chyba nie całkiem pasująca do stylu miasta. Stary teatr został przekształcony w nowoczesne centrum technologii informatycznych. Obecnie miasto jest siedzibą 9 wyższych uczelni, kształcących młodzież na różnych kierunkach.

Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z 400 roku p.n.e. Rozwijające się miasto było znane jako Kumri, a następnie Giumri. W pierwszej połowie XIX wieku miasto nosiło nazwę Aleksandropol na cześć żony cara Mikołaja I, księżnej Aleksandry. W 1924 roku po śmierci Lenina, zmieniono nazwę na Leninakanem. Ormiańska nazwa miasta Giumri została przywrócona w 1990 roku po uzyskaniu niepodległości przez Armenię.

W 1988 roku miasto nawiedziło bardzo silne trzęsienie ziemi. Prawie wszystkie budynki uległy zawaleniu. Pod gruzami zginęło kilkadziesiąt tysięcy ludzi, a setki tysięcy pozostały bez dachu nad głową. W tamtym momencie chyba nikt nie wierzył, że uda się to piękne miasto odbudować i doprowadzić do dawnej świetności. Pomimo, że minęło ponad trzydzieści lat od, tego zdarzenia nadal widoczne są jego skutki. Wiele budynków zostało zrujnowanych, a niektóre nadal są odbudowywane. To bardzo tragiczna część historii tego miasta.

Ciekawostką jest, że Giumri (Aleksandropol) po I wojnie światowej stało się schronieniem dla dużej liczby Ormian uciekających z Turcji przed pogromem, a w tym 22 tysięcy osieroconych dzieci. W tym okresie, w Giumri, około 170 budynków było przeznaczonych na sierocińce.

Rozwijająca się działalność gospodarcza, kreatywne projekty, klimatyczne kawiarenki oraz napływający turyści przyczyniają się do ożywienia centrum miasta, podczas gdy na okolicznych uliczkach nadal trwa renowacja secesyjnych kamieniczek.

W jednej z uliczek trafiłam do niewielkiego sklepu produkującego magnesy w kształcie różnych drzwi. Oczywiście kupiłam, ponieważ były urocze i ręcznie robione na miejscu. Na stole obok sklepu były literki i można było swoje imię dokleić na ścianie tworząc wielkie scrabble z różnych imion.

Muzeum Narodowej Architektury i Życia Miejskiego

Znajduje się w starej rezydencji wybudowanej w 1872 roku przez bogatego kupca i jego rodzinę. Budynek wybudowany został z miejscowego czerwonego tufu i jako jeden z niewielu przetrwał trzęsienie ziemi w stanie nienaruszonym.

W muzeum znajdują się kolekcje związane z historią miasta i życiem codziennym mieszkańców, a także z lokalnymi tradycjami kulturowymi i architektonicznymi miasta. Muzeum podzielone jest na dwie części;

Pierwsza część poświęcona jest historiom ludzi, których życie i twórczość związana była z Giumri oraz wnętrza mieszkalne przedstawiające kunszt lokalnych rzemieślników, kolekcję dywanów i rękodzieła.

Druga część prezentuje historię miasta, stare fotografie, mapy oraz starannie wykonana diorama starego miasta.

Kościół Najświętszego Zbawiciela

Kościół Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, wybudowany w latach 1858–1872 stanowił miejsce kultu religijnego większości mieszkańców miasta. W okresie rządów sowieckich budynek kościoła służył jako muzeum, a następnie jako sala koncertowa muzyki klasycznej. Podczas trzęsienia ziemi w 1988 roku prawie całkowicie zniszczony. Obecnie trwają prace rekonstrukcyjne.

Katedra Najświętszej Bogurodzicy

Katedra jest siedzibą diecezji Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Kościół został zbudowany w latach 1873–1884 w stylu ormiańskim na planie krzyża i zewnętrznym prostokątnym kształcie. Budynek zwieńczony jest dużą centralną kopułą i dwoma mniejszymi. Odmiennością tego kościoła jest ołtarz Matki Bożej, który ozdobiony jest wieloma ikonami. Po trzęsieniu ziemi 1988 roku dwie mniejsze kopuły runęły. Obecnie zastąpione są nowymi, a stare umieszczone są na dziedzińcu kościoła.

Podczas zwiedzania przeze mnie kościoła udzielany był właśnie ślub. Pomimo, że był to zwykły powszedni dzień w godzinach przedpołudniowych uroczystość miała bardzo podniosły charakter.

Obok katedry znajduje się krzyż, który znajdowała się na jednym z kościołów na granicy ormiańsko tureckiej. W 1915 roku, kiedy rozpoczęła się eksterminacja Ormian mieszkających w Turcji, żołnierze tureccy ostrzelali kościół i krzyż znajdujący się na kopule, czego są widoczne ślady. Po tym zdarzeniu katolikos w imieniu wszystkich Ormian postanowił przenieść krzyż do Giumri, żeby upamiętnić pogrom Ormian.

Muzeum Avetik Isahakyan

Wybitny ormiański poeta liryczny i bardzo zaangażowany działacz polityczny na rzecz Ormian. Żył w latach 1875–1957. Niewielkie muzeum utworzono w jego domu rodzinnym.

Czarny Fort

Czarna Twierdza, czyli po ormiańsku „Sev Berd” wybudowana została w 1834 roku za czasów panowania cara Mikołaja I, jako budowla obronna przed ewentualną wojną Imperium Rosyjskiego z Turcją. Z twierdzy były przekopane tunele pozwalające wydostać się na zewnątrz. Twierdza nie była w pełni wykorzystana zgodnie z założeniami. Przez pewien czas była więzieniem wojskowym, a następnie magazynem artyleryjskim. Twierdza została wybudowana na wzgórzu skąd rozpościera się piękny widok na całe miasto.

W ostatnich latach Twierdzę odrestaurowano i zamieniono na salę widowiskową w której odbywają się różne imprezy i koncerty. W części pomieszczeń urządzono miejsca pamięci i wdzięczności wszystkim tym, którzy przyszli z pomocą po trzęsieniu ziemi.

W sąsiedztwie Czarnej Twierdzy znajduje się niewielka kaplica, w której odprawiał mszę papież Franciszek podczas swojej podróży do Armenii w 2016 roku.

Obok Czarnej Twierdzy znajduje się pomnik Matki Armenii przedstawiający postać kobiecej personifikacja Armenii, symbolizującej siłę i pokój. Rzeźba dwóch znanych rzeźbiarzy Ara Sarsyana i Yerema Vartanyana została wzniesiona w 1975 roku

Ormiański kościół Świętego Krzyża

Kościół ormiański Świętego Krzyża został zbudowany w latach 1859-1864. Zgodnie z inskrypcjami nad południowym i północnym wejściem kościół przyjął nazwę Święty Krzyż w 1870 roku. Jest to jeden z najwcześniejszych kościołów apostolskich w Giumri ze scentralizowaną kopułą i dzwonnicą. W okresie sowieckim kościół przestał funkcjonować, a budynek służył jako magazyn, a następnie teatr. Podjęto próbę przekształcenia kościoła w obserwatorium astronomiczne, ale piorun, który uderzył zniszczył całe wyposażenie. W 1988 roku budynek został poważnie uszkodzony przez trzęsienie ziemi, zwłaszcza kopuła i dzwonnica. W następnych latach kościół był remontowany i został przywrócony do pierwotnych funkcji.

Klasztor Harichavank

Ormiański klasztor położony jest koło wioski Harich, około 30 kilometrów na południe od Giumri. Należy do najsłynniejszych klasztorów ormiańskich ze względu na prowadzoną tu od wieków szkołę Scriptorium przygotowującą zakonnych skrybów do pisania, kopiowania oraz ilustrowania rękopisów.

Data założenia klasztoru nie jest znana. Prawdopodobnie został zbudowany nie później niż w VII wieku. Zespół składał się z dwóch kościołów i dwóch zakrystii. W kolejnych latach ulegał różnym przebudowom.

W 1202 roku nadane klasztorowi przywileje, przyczyniły się do utworzenia w tym miejscu dużego centrum kulturalnego, oświatowego i naukowego średniowiecznej Armenii.

Od 1850 roku kiedy została tu utworzona letnia rezydencja katolikosa, klasztor znacznie się powiększył, zostały dobudowane nowe budynki, a teren został estetycznie urządzony.

Niewielka Kaplica pustelnika (ermitaż), pochodząca z XII wieku, znajduje się na niedostępnej, niebezpiecznie pochylonej skale, która całkowicie oddzielona jest od całego wzgórza.